Profesja nauczyciela posiada długą i bogatą historię. Dawniej nauczyciel był swego rodzaju mistrzem, przewodnikiem, wzorem, mędrcem. Choć dziś prestiż tego zawodu nieco osłabł, to wciąż nie brakuje nauczycieli z prawdziwego zdarzenia, którzy obdarowują młode pokolenia swoją cenna wiedzą i doświadczeniem.
Wbrew powszechnie panującej opinii zawód nauczyciela to nie tylko przekazywanie wiedzy i późniejsze weryfikowanie jej przy okazji sprawdzianów bądź kartkówek. Obecnie każdego nauczyciela czeka dość długa ścieżka rozwoju zawodowego i awansu, która w praktyce oznacza szereg obowiązków i wytworzenia mnóstwa dokumentacji. Nauczyciel, który chce awansować na kolejne stopnie musi aktywnie uczestniczyć w życiu szkoły. Jak przebiega kariera nauczyciela w Polsce?
Kwestie awansu zawodowego nauczycieli reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego nauczycieli.
Pierwszym etapem pracy w szkole jest nauczyciel stażysta. To najważniejszy i chyba najtrudniejszy krok w całej karierze. Nowością jest nie tylko samo prowadzenie lekcji, ale również kontakt z uczniami, rodzicami, kolegami z pracy. Nauczyciel stażysta musi również zapoznać się podstawowymi dokumentami szkoły. Staż to okres, w którym nauczyciel zdobywa pierwsze doświadczenia w pracy z uczniem i powoli wypracowuje swój własny styl nauczania. Staż rozpoczyna się automatycznie, bez konieczności składania wniosków do dyrekcji ( w przeciwieństwie do kolejnych stopni awansu). Staż można rozpocząć w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od momentu rozpoczęcia zajęć. Trwa 9 miesięcy i kończy się postępowaniem kwalifikacyjnym przed komisją, która zdecyduje o nadaniu kolejnego stopnia awansu zawodowego. Na początku stażu dyrektor szkoły wyznacza opiekuna, którego doświadczenie w pracy z uczniem i znajomość specyfiki szkoły ma służyć pomocą stażyście. Początkujący nauczyciel musi przedstawić opracowany pod okiem opiekuna plan rozwoju zawodowego, który następnie zatwierdza dyrektor szkoły. W trakcie odbywania stażu najważniejsze jest kompletowanie dokumentacji związanej z pracą w szkole, m.in. arkuszy hospitacyjnych lekcji, konspektów, notatek dotyczących podejmowanych działań lub uczestnictwa w formach doskonalenia zawodowego. Po złożeniu tej dokumentacji dyrektor dokonuje oceny dorobku zawodowego, który musi być zbieżny z przedstawionym uprzednio planem rozwoju zawodowego. Po uzyskaniu oceny pozytywnej należy złożyć wniosek o przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego, które odbywa się przed komisją. Po złożeniu sprawozdania z odbytego stażu i akceptacji przez komisję, dyrektor nadaje stopień nauczyciela kontraktowego.
Kolejny szczebel awansu to nauczyciel kontraktowy. Staż na nauczyciela mianowanego stopień trwa 2 lata i 9 miesięcy. Wniosek o rozpoczęcie stażu na nauczyciela mianowanego należy złożyć samodzielnie, po przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat. W tym czasie nauczyciel kontraktowy również pracuje pod okiem opiekuna i realizuje nowy plan rozwoju zawodowego. Nauczyciel każdego szczebla aktywnie uczestniczy w życiu szkoły, realizuje zadania wynikające ze statutu i potrzeb szkoły, uczestniczy w formach doskonalenia zawodowego, podejmuje inicjatywy i działania, zgłębia przepisy dotyczące funkcjonowania systemu oświaty. Nauczyciel kontraktowy również jest zobowiązany do gromadzenia dokumentacji potwierdzającej realizację planu rozwoju zawodowego. W czasie stażu musi nabyć ogólną wiedzę z zakresu psychologii, pedagogiki, dydaktyki, pomocy społecznej, problemów środowiska lokalnego, problemów z nieletnimi, przepisów oświatowych oraz wykorzystywać w pracy nowoczesne technologie, wspomagające pracę dydaktyczną. Podobnie jak w przypadku nauczyciela stażysty, po uzyskaniu pozytywnej oceny dorobku zawodowego odbywa się egzamin, podczas którego nauczyciel kontraktowy przedstawia komisji (powołanej przez organ prowadzący szkołę) prezentację dorobku zawodowego i udziela odpowiedzi na pytania dotyczące wymagań na stopień nauczyciela mianowanego. Wniosek o egzamin należy złożyć w ciągu 14 dni od momentu otrzymania pozytywnej oceny za okres stażu. Po zdaniu egzaminu organ prowadzący szkołę wydaje decyzję o nadaniu stopnia nauczyciela mianowanego.
Staż na nauczyciela dyplomowanego trwa 2 lata i 9 miesięcy i nauczyciel może go rozpocząć na samodzielnie złożony wniosek po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od momentu uzyskania poprzedniego stopnia. Aby móc ubiegać się o ten stopień awansu należy przeprowadzać szereg własnych inicjatyw i programów na rzecz szkoły, posiadać wiedzę i doświadczenie, którym można dzielić się z młodszymi kolegami, pełnić dodatkowe funkcje i dokształcać się, a także rozwiązywać problemy edukacyjno-wychowawcze. Staż na nauczyciela dyplomowanego kończy się egzaminem kwalifikacyjnym przed komisją powołaną przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Postępowanie kwalifikacyjne można rozpocząć w ciągu 3 lat od daty uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu.